Τοξόπλασμα ~ Μήπως η άγνοια είναι ο μόνος ένοχος;

Τι είναι;

Η τοξοπλάσμωση είναι ένα νόσημα που προκαλεί το παράσιτο Toxoplasma gondi. Το παράσιτο αυτό έχει ως τελικό ξενιστή (στόχο) τη γάτα και τα υπόλοιπα αιλουροειδή. Όμως, στον βιολογικό κύκλο του παρασίτου παρεμβάλονται και άλλα είδη ζώων ως ενδιάμεσοι ξενιστές όπως  ο άνθρωπος, διάφορα θηλαστικά, τρωκτικά και πουλιά.

Πως μεταδίδεται;

Ο τελικός ξενιστής (γάτα) μολύνεται με την κατάποση ζώων μολυσμένων από το τοξόπλασμα όπως τρωκτικών, πουλιών κτλ ή όταν έρθει σε επαφή με μολυσμένα αντικείμενα στο περιβάλλον που ζει. Η μόλυνση είναι πιο πιθανή στις γάτες που μόνιμα ή περιστασιακά κυνηγούν διάφορα θυράματα, στις γάτες που τρέφονται με ωμό κρέας ή σε αυτές που έχουν πρόσβαση σε κάδο απορρυμάτων που περιέχονται υπολείματα κρέατος κτλ.

Οι ενδιάμεσοι ξενιστές (άνθρωπος και άλλα θηλαστικά ζώα, πουλιά, τρωκτικα) μολύνονται με την κατανάλωση ωοκύστεων του παρασίτου που βρίσκονται στο έδαφος ή σε μολυσμένες τροφές όπως για παράδειγμα συμβαίνει με την κατανάλωση ωμού ή ατελώς ψημένου κρέατος μολυσμένου με κύστεις τοξοπλάσματος. Αυτό συμβαίνει π.χ. σε περίπτωση που ένας χοίρος σε κάποια φάση της ζωής του μολυνθεί από το παράσιτο, ακολούθως οδηγηθεί στο σφαγείο και το κρέας του καταναλωθεί ωμό ή ατελώς ψημένο.

Ποιά είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα στη γάτα και στον σκύλο είναι σχεδόν ίδια, αλλά εμφανίζονται συχνότερα στη γάτα. Τα νεογέννητα που έχουν μολυνθεί από την μητέρα τους είτε μέσω πλακούντα, είτε μέσω θηλασμού, παρουσιάζουν εντονότερα συμπτώματα και συχνά καταλήγουν στο θάνατο. Τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα με τους ιστούς – όργανα που θα προσβάλει το παράσιτο και συνήθως συνδιάζονται με πυρετό, ανορεξία και κατάπτωση. Μερικά από αυτά είναι: συμπτώματα πνευμονίας, οφθαλμολογικά προβλήματα, νευρομυικά συμπτώματα, ίκτερος, διόγκωση κοιλιάς, διάρροιες, γέννηση νεκρών εμβρύων ή νεογέννητων που καταλήγουν σε θάνατο τις πρώτες μέρες, μυοκαρδίτιδα κ.α. Αρκετά ζώα δεν εμφανίζουν καθόλου συμπτώματα.

Στους ανθρώπους η μόλυνση μπορεί να είναι ασυμπτωματική (κυρίως σε αυτούς με ικανοποιητική ανοσοαπάντηση/ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα) ή μπορεί να εμφανίσουν διάφορα συμπτώματα ανάλογα της κοινής γρίπης, πυρετός, πόνος σε αρθρώσεις και μυς, διόγκωση λεμφαδένων, προβλήματα στα μάτια ή το νευρικό σύστημα. Συνήθως τα συμπτώματα υποχωρούν αυτόματα. Στα ανοσοκατεσταλμένα άτομα τα συμπτώματα είναι έντονα.

Στις έγκυες γυναίκες που μολύνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους, πιθανόν να μολυνθεί το έμβρυο. Αυτό μπορεί να προκαλέσει θάνατο, νευρολογικά ή οφθαλμολογικά προβλήματα στο έμβρυο.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Για τη διάγνωση χρησιμοποιείται βιολογικό υλικό από τον οργανισμό του ζώου ή του ανθρώπου για ανίχνευση του παρασίτου ή για εντοπισμό αντισωμάτων.

Πως μπορεί η γάτα να μεταδόσει το τοξόπλασμα;

Εάν μια γάτα καταναλώσει μολυσμένους από τοξόπλασμα ιστούς  θα μολυνθεί. Το παράσιτο αναπτύσεται και πολλαπλασιάζεται στο έντερο της όπου παράγονται άωρες ωοκύστεις (μη μολύνουσα μορφή) που αποβάλονται με τα κόπρανα της γάτας στο εξωτερικό περιβάλλον, 3-10 μέρες μετά την μόλυνση και για διάστημα περίπου 20 ημερών ΜΟΝΟ. Οι άωρες ωοκύστεις πρέπει να περάσουν 1-4 μέρες στο εξωτερικό περιβάλλον για να μετατραπούν σε ώριμες ωοκύστεις που είναι η μολύνουσα μορφή του παρασίτου. Αν ο άνθρωπος καταναλώσει τις ώριμες αυτές ωοκύστεις πιθανόν να μολυνθεί.

Συνοψίζοντας, ο μόναδικός τρόπος μόλυνσης του ανθρώπου είναι η άμεση επαφή (κατάποση) των ΩΡΙΜΩΝ ωοκύστεων του παρασίτου που αποβάλλονται με τα κόπρανα των μολυσμένων ζώων. Συνεπώς, η άμεση επαφή του ανθρώπου με τις γάτες (χαϊδεμα, γλύψιμο, γρατσούνισμα, δάγκωμα από γάτα μολυσμένη ή μη από το τοξόπλαμα) δεν εγκυμονεί κίνδυνο μόλυνσης του.

Ποιά μέτρα πρόληψης πρέπει να τηρεί ο άνθρωπος;

• Αποφυγή κατανάλωσης άπλυτων ή ατελώς πλυμμένων φρούτων και λαχανικών.
• Αποφυγή κατανάλωσης ωμού ή ατελώς ψημένου κρέατος (μοσχαριού, προβάτου, χοίρου κτλ) και κρεατοσκευασμάτων όπως σουβλάκια, γύρος, κιμάς, μπιφτέκια κ.α.
• Τήρηση μέτρων υγιεινής κατά τους χειρισμούς ωμού κρέατος στο σπίτι (χρήση γαντιών μιας χρήσης, καθαρισμός και απολύμανση επιφάνειας κοπής ωμού κρέατος, μαχαιριών και σκευών).
• Χρήση γαντιών κατά τις κηπουρικές ή οποιεσδήποτε άλλες εργασίες που σχετίζονται με το χώμα και σχολαστικός καθαρισμός των χεριών μετά το τέλος της εργασίας.
• Οι τάφροι άμμου ενασχόλησης παιδιών σε σχολεία, νηπιαγωγεία, παιδικές χαρές πρέπει να καλύπτονται τις ώρες που δεν χρησιμοποιούνται έτσι ώστε να μην αφοδεύουν γάτες.
• Καθημερινή απομάκρυνση των κοπράνων της γάτας από τα δοχεία άμμου υγιεινής έτσι ώστε να μην ξεπερνούν τις 24 ώρες έκθεσης στο περιβάλλον που χρειάζονται οι ωοκύστεις  για να μετατραπούν από άωρες σε ώριμες (μολύνουσα μορφή). Σημειώνεται ότι τα κόπρανα περιέχουν ωοκύστεις μόνο εάν προέρχονται από μολυσμένη γάτα και μόνο στο χρονικό διάστημα των 20 ημερών που αποβάλλει το παράσιτο.
  

Δρ Δήμητρα Σωφρονίου
Κτηνίατρος DVM